CO2-heffingen en de gevolgen voor de sector

De afval- en recyclingbranche kijkt met een optimistische en ietwat kritische blik naar de CO₂-heffing van grondstoffen.

BEwerken sprak met Sander de Bruyn, hoofdeconoom en Marijn Bijleveld Senior Researcher bij CE Delft over de gevolgen van de CO₂-beprijzing op de afval- en recyclingbranche. Zij zien deze maatregel als een accelerator voor verduurzaming en geloven in het innovatieve karakter van de branche als het gaat om het vinden van alternatieven voor primaire grondstoffen.

Er bestaat al een CO₂-heffing via het Europese systeem van emissiehandel (EU ETS). In dit systeem leveren deelnemers voor iedere ton CO₂ die zij uitstoten één emissierecht in. Het is gericht op grotere bedrijven met een uitstoot hoger dan 25 kton CO₂ per jaar. Afvalbedrijven in Nederland vallen hier niet onder. Doordat er een jaarlijks teruglopend aantal emissierechten voorhanden is, wordt op termijn bespaard op CO₂. Bedrijven die rechten over hebben kunnen deze verkopen aan bedrijven die rechten tekort komen op een handelsbeurs. Vraag en aanbod bepalen zo een prijs per ton CO₂. Die beloopt momenteel zo’n 90 Euro. Daarnaast is er een Nederlandse CO₂ heffing. De prijs daarvan is afgestemd op de ETS-beprijzing.

De CO₂-heffing is een extra stimulans bij het verduurzamen van bedrijfsmatige activiteiten. Deze heffing betreft een minimumprijs die betaald moet worden door de producerende bedrijven bij het uitstoten van CO₂ door de activiteiten op hun bedrijventerrein (scope 1 en 2). Hierbij geldt: stijgen de emissieprijzen, dan daalt de nationale heffing. Dit gebeurt ook andersom.

De prijs van CO₂

Met de CO_2-heffing heeft de Nederlandse overheid heeft een stabiel prijspad gecreëerd voor de industrie. De ETS prijs steeg in 2005, van €20 naar €30 per ton. Toen in 2006 bleek dat er meer emissierechten in omloop waren dan dat er vraag naar was, daalde deze prijs naar een dieptepunt. Met als gevolg dat dit geen stabiele stimulans was voor verduurzaming. Ditzelfde gebeurde in de jaren na de financiële crisis van 2009. Hierdoor is besloten om een minimumprijs voor CO₂ in te stellen, waarbij de ETS prijs in mindering wordt gebracht op de te betalen CO₂-heffing .

Wat betekent CO₂-beprijzing voor de sector?

Al een groot deel van de recyclingbranche maakt gebruik van groene stroom. In dat geval zullen recyclers niet veel merken van CO₂-beprijzing. CO₂-beprijzing heeft vooral effect op energie-intensieve bedrijfstakken. De CO₂-heffing maakt primaire grondstoffen, geproduceerd met fossiele energie, duurder, wat een extra kans is voor de recyclingbranche. Maar ook bij energie-intensieve recycleprocessen die worden ingevuld met fossiele energie zal een recycler wel de CO₂-beprijzing gaan merken. Of en hoe groot het voordeel is voor secundaire materialen vs primaire materialen hangt dus af van de energie-intensiteit van de productieprocessen.

Bij Portlandcement speelt daarnaast de directe CO₂-uitstoot bij productie, wat cement en beton een vreemde eend in de bijt maakt ten opzichte van andere bouwmaterialen, stelt Marijn Bijleveld. Dat cement wordt hierdoor duurder en ook dat is een goede reden om naar alternatieve bindmiddelen te blijven zoeken. Sander de Bruyn: “we zien het al in de staalindustrie, er is een groot verschil tussen energiebehoefte tussen primair en secundair staal, waardoor meer kansen komen voor de afzetmarkt van secundair staal als je CO₂ fors gaat beprijzen.”

Dit is interessant, want naast het prijseffect op grondstoffen kan dit ook betekenen dat er alternatieve grondstoffen worden gezocht die in de toekomst mogelijk minder goed te recyclen zijn. Sander de Bruyn: “we moeten waken voor een negatieve houding ten opzichte hiervan. Ik geloof namelijk in het grote oplossend vermogen van de recyclingbranche.”

Zo refereert Sander de Bruyn naar een onderzoek waarin men gekeken heeft naar de trend van de grondstoffenmarkt gedurende 300 jaar. Bij schaarste zullen de prijzen stijgen. Hierna komt de industrie in actie door het vinden van nieuwe winningslocaties, ontwikkelen van alternatieven en recyclingtoepassingen, waardoor de prijzen van de grondstoffen op hun beurt weer dalen.

ETS reductiemaatregelen

CO₂ opslag onder de grond is erkend als reductiemaatregel in het ETS systeem. Dit is een onderwerp dat aan verandering en discussie onderhevig is, aldus Sander de Bruyn. Alle maatregelen moeten eerst erkend worden. Zijn ze dat niet, dan kunnen ze niet toegerekend worden. Het voornaamste punt hierbij is de controleerbaarheid. De Europese Commissie stelt dat een dergelijke toekenning van een reductiemaatregel objectief waarneembaar moet zijn. Daarom is bijvoorbeeld de absorptie van CO₂, bijvoorbeeld opname van CO₂ in betongranulaat (carbonatatie) binnen het ETS systeem niet gehonoreerd als maatregel. Verder is de Europese Commissie bang voor dubbeltellingen.

Met alleen CO₂-heffing weet de Rijksoverheid ook dat niet alle duurzaamheidsdoelstellingen bereikt kunnen worden. Zowel de primaire als secundaire sector moeten blijven verduurzamen. Zo blijkt uit onderzoek van de Europese Commissie dat het voor iedere industrie mogelijk is om zero carbon te realiseren. Kunnen we dit bewerkstelligen door te blijven verduurzamen, te innoveren en efficiënter te produceren?